ARDA BOYLARI

Büyük sular, her

milletin yaşamıyla,

kaderiyle içiçe olmuşlardır.

Ortaasya

halklarını Sırdarya,

Amudarya’sız,

Rusya’yı bir Volga’sız

düşünebilir misiniz?

Hele şu bizim Alişimizin

Tuna’sı Balkanlar’da,

hatta Avrupa’da dahi

bir sıra ülkelerin varlığını

doğrudan doğruya

etkilemez mi?

Rodop Türk’ü için de Arda nehri aynı ağırlıktadır!

“Arda boylarına ben kendim gittim

Dalgalar arttıkça can teslim ettim...”

Diyebilen bir kişi, bu büyük suyu ne denli benimsediği

apaçık ortadadır. Yüzyıllar boyu bu hep

böyle süre gelmiştir. Bir bakmışsın Arda Rodop

insanının kardeşi, canyoldaşı, sır ortağı, kaderdeşi,

bir bakmışsın onunla bütünleşip ebediyete yolculuk

ediyor...

Annemin o enfes ninnilerinden hemen sonra

kulağımda çınlayan ilk nameler, o adsız halk ozanının

bestelediği” Arda Boylarında” destanı olmuştur.

Zamanla kına gecelerinde, düğün şenliklerinde

Selime kızın fedakarlığını, aşkı uğruna canını dalgalara

teslim etmesini, dile getiren dizeler, çiçeği

burnunda delikanlı kızların en sevdiği türkü haline

geliyor.

“Arda Boylarında” yöre hudutlarını çoktan

aşmıştır. Tıpkı binlerce derecikten, kıyıcıktan toplanan

sularla büyük Arda oluşarak okyanuslara

ulaşmışsa, Ercebine olan aşkını kendini dalgaların

koynuna atı vermekle kanıtlayan Selime kızın katıksız

sevgisi, dünyanın dört bir köşesine çoktan

ulaşmıştır.

Günümüzün müzik anlatımı sayılan kliplerle

de “Arda boylarında” daha geniş bir izleyici kitlesine

ulaşılmaya çalışılmıştır.

Ancak bu türkü-destanda gerçeğin payı nedir?

Dile getirilen olayların ne kadarı efsanedir?

Hala hayatta olan tanıkların anılarına göre, Ardino

/Eğridere/ ilçesine bağlı Terzi köyünün Aşağı

mahallesinde,1930’lu yıllarda yaşanan bir trajik

olay sonucu dillere destan bir aşk öyküsü doğar. İşte

ben bu öyküyü sizlerle paylaşmak istiyorum.

Salih Hoca dar ufuklu bir adamdır. Kızı Selime

ise imrendirici güzellikte bir sarışın... O, komşusu

Erceb’e gönül kaptırmıştır. Delikanlı öksüz ve garibandır...

İki sevgili gizlilik içindeki buluşmalarında

yarınlar için birbirinden güzel hülyalarla yaşarlar.

Ama bu hülyalar boşunadır. Salih Hoca, Erceb’in

sözünü bile ettirmez. Bu arada kızını köy zengini

Halit’e nişanlamıştır bile. Bu Selime’den habersiz

olur. Çünkü kız, Ercep’ten gayrı hiç kimsenin adını

bile duymak istemez. Olursa o olur, olmazsa...

Ne var ki, Ercep aynı kararlılık içinde değildir.

Nasıl olsa yoksulluğun bir ezikliği vardır üzerinde.

Sonra yörede her şey hacıdan hocadan sorulur.

Ve zoraki kına gecesi gelip çatmıştır. Şarkı

ve türkülerden sonra gelin adayına kınalar yakılır.

Selime her şeyi kabullenmiş gibi görünse de içinde

fırtınalarla boğuşur. Eğlence, neşe derken vakit gece yarılarını

çoktan bulmuştur. En nihayet misafirler

uğurlanır. Selime ile akrabası Refi ye baş başa kalırlar.

Selime’nin gözüne uyku girmez... Doluya koyar

almaz, boşa koyar dolmaz. Derken kız arkadaşı

Refiye’nin yüreği geçer geçmez, Selime kendini

sokakta bulur.

Mevsimlerden bahardır. Mart ya da Nisan ayının

ilk günleri. Bir bahar yeli sarı saçlarını savurur

da savurur. Büyük bir kararlılık içinde yüksek

taş duvarı aşar. Geniş portanın üzerine dokuz kilit

vurulduğunu iyi bilir. Bu kargaşa da yemenilerini

/ayakkabı/ bir türlü bulamaz. Ayaklarındaki taze

kına henüz erimekte olan karlara kan gibi bulanır...

Bir solukta yavuklusu Erceb’in kapısına ulaşır.

Bir kuş gibi çırpınır. Ne var ki, Erceb şaşkın ve çaresizdir.

Nurgözlüsünü içeriye almak için kendinde

cesaret bulamaz.

Selime’nin bu durum karşısındaki yıkılışı sözle

tarif edilemez. Her şey ortadadır. “Gönlümü böyle

birine nasıl olur da kaptırmışım!?” diye hayıfl anır.

Baba evine dönecek hali yoktur artık...

Bundan böyle düşünmeye de değmez. Yaralı

ceylanın yolu Arda’dır! Kanlı Arda...

Selime dönüşü olmayan yollara düşer. Bu yerlerde

her şey bildiktir ona. Taşı toprağı, çalısı çırpısı...

Bir süre sonra tabiat da uyanacaktır kurdu kuşu,

yılanı ciyanı ile... Selime’nin yılgınlığı yoktur hiçbir şeyden...

Kıyıya ulaştığı zaman artık sabah şavgı yüksek

tepelerin alnına düşmüştür. İnşallah, onu bu haliyle

kimseler görmez.

Ama içinden körük körük sesler gelir. Bu seslere

bir türlü gem vuramaz. İsyan sesleridir bunlar. Bu

isyan seslerini ağıta dönüştürür yaralı kız:

“Arda’nın boylarında ılgın kökleri

Nerde kaldı o Erceb’in vaatleri...”

Sesini dağa taşa ulaştırır. Dağ taş da alır sesleri,

uzaklarda yankılandırır.

Selime artık Arda sularına tepeden bakan bir

kaya üzerindedir. Elinde bir kızılcık dalı... Kızılcık

dalını bırakmaz elinden.

Başı üzerindeki gökyüzüne kayar bakışları...

Bu ancak bir anlıktır. Sabah kuşları, kara kartallar

anlamışlardır kızın halinden. Yardım için kanat çırparlar...

Uzaklardan duyulur ötüşleri...

Ne var ki, elinde kalınca kızılcık dalıyla Selime

kendini sulara bırakır. Ta uzaklarda, Şeytan köprü,

gerdan kıvırır.

Bir tesadüf eseridir ki, bu içler acısı manzaraya

tanık olanlar da bulunur. Eğridere’ye inen birkaç

Ürpek köylüsü, genç kızın ağıtını duyarlar. Çok

uzaklardan bir yankılanmadır bu. Sesin geldiği yöne

doğru koşarlar. Şu yanık sese bir yetişebilseler, bir

yetişebilseler...

Neden sonra büyük suların kıyısında bulurlar

kendilerini... Nehir bu yerde bir virajdan çıkar bir

başka viraja girer. Suların dirsek misali büküldüğü

yerde bir karartı ilişir gözlerine. İşte bu, Selime’nin

cansız bedenidir!

Uzun saçları kızılcık dalına dolamış ölümsüzlüğe

doğru gidiyor. Aşkın, sevginin ölümsüzlüğü

bu...

Ancak ağartı yiter gözlerinden. Bir ses duyulur

uzaklardan... Dağda taşta yankılanır bu ses. Kurt

kuş eşlik edercesine. Sevdiğine kavuşamayanların

sesidir bu:

“Gitmeyecem ana, “Kara Duran’a,

Bubam maram anlamaz, yalvar agama.

Arda boylarında zerdali ağacı

Bubamın dilleri zehirden acı

Arda’nın suları bal gibi akar

Bem imansız bubam paraya tapar

Şoşa boylarında tomofi l durdu

İmansız bubam paraya doydu

Arda boylarında sarı karınca

Nerelere varayım sabah olunca

Mezar taşlarında gırmızı yazı

Dalgalar aldı ya gelinlik gızı

Uyu uyan Erceb'im ben gidiyorum

Şu şafklı dünyayı terk ediyorum

Arda’nın suları akmaz oldu ya

Erceb'in davulları ötmez oldu ya

Mümin Topçu