Bulgaristan'ın emeklilik modeli

30 Kasım günü, Halk Meclisi binası önünde ulusal protesto düzenleniyor. Protesto, KNSB ve “Podkrepa” Çalışma Konfederasyonu tarafından emeklilik sistemine getirilmesi önerilen değişikliklerden dolayı düzenleniyor. Söz konusu değişikliklerin işverenler, sendikalar ve icra erki temsilcilerinin yer aldığı bir istişare organı olan Üçlü İşbirliği Ulusal Konseyi’nde görüşülmemesi, sosyal diyaloğun ihlali olarak gören sendikalar, müzakere masasını terkettiler.

Hatırlanacağı üzere yoğun tartışmalar sonucu. 2010 yılının sonunda emeklilik sistemine köklü değişiklikler artık getirildi. Ulusal protestoya artık bir haftadır eylem yapan demiryolları çalışanları, polis görevlileri ve hububat üreticileri de katıldılar. Durum böyleyken Maliye Bakanı “Ne kadar protesto gösterisi yapılırsa yapılsın para yok, dolayısıyla müzakere edilecek bir şey de yok” açıklamasında bulundu. Maliye Bakanının sözlerine göre Bulgaristan’ın emeklilik sisteminde reformlar gereklidir, Ulusal Sigorta Kurumu NOİ’nin bütçe açığı gayet büyük olduğu için emekli aylıklarına zam getirmek olanaksızdır.

İktidarın emeklilik modelinde reform önerileri, sistemin daha şeffaf hale gelmesini ve NOİ bütçesindeki açığın kapatılmasına gidilmesini amaçlıyor. İçişleri Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı çalışanları dahil erken yaşta emekliliğe ayrılan mesleklerde emeklilik hakkı, artık 25 yıllık sigortalı staj sonucu değil, 27 yıllık staj sonucu kazanılacak. Polis görevlileri, ordu mensupları, pilotlar, maden işçileri ve metalürji çalışanları gibi riskli meslekler olmak üzere I. ve II. sınıf emek işçileri için de emeklilik yaşı 1 yıl artırılıyor. Böylece I. sınıf emek için emeklilik yaşı, kadınlarda 48, erkeklerde ise 53 oluyor. II. sınıf emek şartlarında çalışmış olanlar için ise emeklilik yaşı, kadınlarda 53, erkeklerde ise 58 oluyor. En yaygın olan olan III. sınıfta çalışanlar için de emeklilik, bir yıl ertleniyor. Kadınlar 61, erkekler ise 64 yaşında emekliliğe ayrılacak. Ayrıca 2014 yılının 31 Aralık tarihi itibari ile bu yaşın her yıl için 4 ay artırılması ve kadınlarda 63, erkeklerde ise 65’e çıkması öngörülüyor.
Sosyal Hizmetler Bakanı Totü Mladenov:

“2012 yılının 1 Ocak tarihi itibari ile sigortalı stajı tam olmayan vatandaşlar için emeklilik hakkını kazanma yaşı 1 yıl artırılıyor. Bildiğiniz üzere şu ana kadar 65 yaşını tamamlayıp 15 yıl sigorta stajı bulunanlar, asgari aylıkla emekliliğe ayrılma hakkına sahiptir. Önümüzdeki yıl itibari ile bu yaş 65’ten 66’ya çıkıyor. ”şeklinde konuştu.
Önerilerde asgari emekli aylığına sembolik olsa da artış getirileceği ve bunun sonucu asgari aylık tutarının 145 leva /yaklaşık 73 avro/ olacağı belirtiliyor. Emeklilik şartlarını karşılayan vatandaşların çalışmaya devam etmeleri yönünde teşvik edilmesi için her sigortalı staj yılının yükününün artırılması ve daha çok paranın ödenmesi öneriliyor. Sosyal Hizmetler Bakanının sözlerine göre şimdi sağlanan emekli aylıklarına zam getirilmesi, ancak 2017 yılından sonar söz konusu olabilir. NOİ’nin bütçe açığının kapatılmasına yönelik getirilen öneriler arasında sigorta ödeneği tahsilatının artırılması için Gelirler Ulusal Ajansı yetkilerinin genişletilmesi de var. Önem taşıyan diğer bir konu da malülen sağlanan emekliliklerdir. Malülen alınan emeklilik sayısının son dönemde akıl almaz ölçüde artması, birçoğunun haksız yere sağlandığını düşündürüyor.

Sosyal Hizmetler Bakanı Totü Mladenov, emeklilik sisteminin istikrarlı hale getirilmesi için getirilen önerilerin etkisine dair şöyle konuştu:
“Yıllarla sigorta sistemindeki açığın azalmasını bekliyoruz. Şu anda NOİ bütçesindeki açığın yaklaşık 1 milyar 900 milyon leva /950 milyon avro/ tutarında olduğunu hatırlatmak istiyorum. Devlet, gerekli kaynakları bütçeden transfer yapmak sureti ile tamamlıyor ”.
BNR
Yazı: Milka Dimitrova
Çeviri : Tanya Blagova
FOTO: Kırcaali Drujba Stadı'nda futbol maçı izlemekte olan emekli İnşaat ustası Emin aga